Chỉ vì ngôn ngữ, muôn dân gặp tai vạ

Lại nói năm Càn Long thứ 18, Vua đang cùng Lưu Dung, Hòa Thân ngồi chơi ở đình trong vườn thượng uyển thì có Nội các đại học sỹ Uông Trọng Trực đến báo việc khẩn cấp. Trực nói:

- Từ xưa bọn võ biền dùng vũ lực để xúc phạm bề trên còn bọn văn sĩ thì dùng văn thơ để gây rối phép nước, nay có kẻ dám dùng văn thơ để phỉ báng triều đình. Chuyện này thật không thể xem nhẹ mà cho qua được.

Nói rồi bèn dâng cho vua tập thơ văn rồi cắt nghĩa hai câu “Gió thanh không biết chữ, sao dám giở sách bừa” có ý chê bai Đại Thanh không biết chữ nhưng lại thống nhất Trung nguyên.

Hòa Thân nói:

- Lời Uông đại nhân nói rất phải. Xưa nay nhiều kẻ đã dùng thơ văn để gây mầm bạo loạn. Việc này không thể bỏ qua.

Càn Long nghe thế nổi giận. Hôm sau thiết triều ra chỉ dụ đại ý như sau:

“ Phàm những kẻ dùng câu chữ phạm húy bậy bạ làm sai phép nước, trào lộng triều đình, những kẻ cất giấu sưu tầm in khắc thơ văn sách cấm, những kẻ xuất ngôn hoang đường, có ẩn ý sâu xa làm rối loạn lòng dân đều bị khép tội đại ngịch trừng trị thẳng tay”.

Bấy giờ đất Giang Tô có Ngô Văn Châu vốn là danh sĩ giỏi thơ văn nức tiếng một vùng. Uông Trọng Trực bắt đến tự mình xét xử hỏi:

- Minh triều khí chấn hà nhất cử khứ thanh đô được hiểu thế nào?

Ngô Văn Châu nói:

- Ý là một buổi sớm dương cánh buồm đến với mảnh đất thanh tịnh mát mẻ

Uông Trọng Trực mắng:

- Chữ triều ở đây đọc là triều không thể đọc là chiêu được! Ý ngươi muốn khôi phục ngụy triều Chu Minh trở lại. Còn câu “nhất cử khứ thanh đô” ý nhà ngươi muốn rời khỏi kinh đô nhà Thanh muốn đến với nhà nước lý tưởng của ngươi. Đó không phải là vương triều Chu Minh thì là gì?

Nói rồi điệu ra ngoài tra khảo bắt phải nhận. Châu đau quá đành phải nhận là vậy.

Hôm sau Uông Trọng Trực tâu vua:

- Giặc chữ Ngô Văn Châu cậy mình có chút tài mọn, làm hơn 500 bài thơ thì đến quá nửa ý tứ phản nghịch chiêu hồn ngụy triều Chu Minh. Nay tấu trình đem chém ra chợ chém đầu, con cái thê thiếp học trò lưu đầy ra biên ải.

Lưu Dung vội can

- Ngô Văn Châu chỉ là thư sinh làm thơ dùng chữ theo cảm xúc thật không thể lý giải theo cách của Uông đại nhân. Nếu xử chém Châu thần e không chỉ tiệt đường văn chương mà còn phương hại đến cả ngôn ngữ khiến không ai dám mở miệng nói nữa.

Vua không nghe lời can, đuổi Lưu Dung ra ngoài và y lệnh đem Châu ra chợ hành hình.

Các quan không ai dám can ngăn nữa. Chỉ dụ được bố cáo toàn dân, quan quân sai dịch đi từng nhà khám xét tra khảo bắt bớ, nhẹ thì thích chữ lưu đày ra biên ải, nặng thì chém đầu thị chúng, còn những kẻ bị tống giam nhiều không biết bao nhiêu mà kể. Lại có kẻ không chịu được đòn tra khảo mà chết cả ở trong ngục. Tiếng khóc vang thấu trời xanh.

Có kẻ nhà dân không biết chữ được cha mẹ đặt cho là Từ Thủ Phát, Thẩm Thần Tạc ngồi chơi bên hiên nhà, sai nha đi qua hỏi tên thì vu cho là nghịch thần. Phát, Tạc kêu oan thì sai nha nói:

- Thủ phát nghĩa tóc, thần tạc nghĩa là tạc núi non. Đi liền với nhau tức là tóc không còn một sợi, các ngươi dám chê bai luật cạo tóc của Thánh Triều.

Nói xong bèn đem bắt cả về trị tội.

Lại có kẻ khác đang nói chuyện hẹn ngày mai sang nhà chơi, sai nha biết được cũng bắt đem đi. Kẻ ấy một mực kêu oan thì sai nha mắng:

- Ngươi nói “ngày mai” tức là “minh nhật” ấy là dám nhắc đến ngụy triều Chu Minh, cần phải nghiêm trị.

Lại có kẻ khác gửi thư chúc thọ có câu “công đức sáng tựa nhật nguyệt”, sai nha cắt nghĩa chữ nhật nguyệt ghép lại thành chữ Minh có ẩn ý công đức nhà Minh sáng tựa nhật nguyệt. Nói xong bắt đem tống ngục đợi ngày xét xử.

Từ đấy ca kĩ kịch nghệ đều ngừng diễn, văn chương thơ phú đều đem đốt hết. Phố phố xá im tiếng động, trong nhà trẻ con không dám khóc, ngoài đường mọi người chỉ dám đưa mắt nhìn nhau.

Thật là:

Sợ đám văn nhân buông lời phỉ báng

Triều đình bố cáo tiệt đường văn thơ

Lời bàn: Giải quyết vấn đề kiều này thì thật không thể nào hiệu quả được.